Spis treści:
Kłótnie pomiędzy rodzeństwem to – jak przekonują współcześni psychologowie dziecięcy i psychoterapeuci rodzin – normalny i naturalny element rozwoju dzieci i młodzieży. Rodzina jest przecież pierwszym środowiskiem, w którym każdy z nas uczy się radzenia sobie z presją drugiego człowieka na własne decyzje, testuje własne granice psychologiczne i nabywa umiejętności współpracy w grupie.
Kiedy kłótnie między rodzeństwem powinny nas niepokoić?
Kłótnie z rodzeństwem, o ile kończą się werbalnym rozładowaniem napięcia i powrotem do harmonijnej codzienności, mają walor poznawczy. W takich sytuacjach nie musimy reagować – pozwólmy, by dzieci lub nastolatki wypracowały własne rozwiązania konfliktu. Jeżeli jednak kłótnie powracają chronicznie, nie kończą się pojednaniem i pogłębieniem więzi rodzinnej (to w konflikcie najlepiej poznajemy przecież reakcje własne i drugiego człowieka) mogą świadczyć o podświadomej rywalizacji o uwagę i miłość rodziców, jednego lub obojga.
Rodzeństwo rywalizujące o uczucia i więzi uzewnętrznia głębokie deficyty więzi emocjonalnych w rodzinie. Terapia systemowa rodzin wykazuje, że dzieci kochane zbyt mało, którym nie poświęca się wystarczająco dużo uwagi, są rewersem sytuacji domowej, a często głębokich konfliktów małżeńskich lub partnerskich pomiędzy rodzicami. Często dopiero w gabinecie psychoterapeutycznym okazuje się, że syn rozpruwający misie i lalki siostry apeluje podświadomie o uwagę matki borykającej się z problemem braku uwagi partnera. Dziecięce kłótnie pełnią w takich przypadkach funkcje kompensacyjne. Dzieci, naruszając spokój rodziców, walczą o zauważenie własnych potrzeb, w tym zaburzonej potrzeby bezpieczeństwa.
Rodzeństwo bez konfliktowej rywalizacji o miłość i uwagę jest możliwe, najpierw jednak trzeba wnikliwie zdiagnozować, czy kolejna awantura w pokoju dziecięcym nie jest przypadkiem sposobem na rozładowanie gęstej atmosfery nierozwiązanych konfliktów pomiędzy rodzicami. Dzieci są najlepszym probierzem systemu rodzinnego, a ich problematyczne zachowania komunikują zwykle poważne problemy dorosłych, których one same nie rozumieją, ale które bezbłędnie wychwytuje ich podświadomość – napięcie emocjonalne rozładowywane jest w konflikcie z bratem lub siostrą.
Kłótnie – czynnik rozwoju czy destrukcja więzi?
Kłótnie pomiędzy rodzeństwem, zwłaszcza w sytuacji, kiedy różnica wieku pomiędzy dziećmi nie jest duża, to normalny czynnik rozwoju psychicznego i społecznego każdego dziecka. Dzieci szukają nowych doświadczeń, weryfikują swoje zdanie, badają bezpieczną przestrzeń walki o władzę w ważnych dla nich sprawach. W ten sposób rodzina staje się pierwszym doświadczeniem życia w społeczeństwie. Jeżeli konflikt rodzeństwa kończy się zgodą, ustaleniem nowej normy (na przykład czyj jest ten miś i czy siostra może go pożyczyć czasem bratu, etc.), czyli dochodzi do harmonijnego powrotu dzieci do codzienności, rodzicie nie powinni ingerować w konflikt rodzeństwa. Warto wówczas zapytać jedynie, czy udało się już pogodzić albo wypracować rozwiązanie.
Jeżeli jednak konflikty na tym samym tle powracają chronicznie, trzeba im się wnikliwie przyjrzeć, czy nie są przyczyną lub skutkiem braków emocjonalnych naszej pociechy. Przykładem takiej sytuacji jest notoryczne niszczenie rzeczy jednego z dzieci przez brata lub siostrę, zwykle będące znakiem nieudolnej walki o uwagę rodzica. Dziecko, które czuje zawiść do rodzeństwa, może być na przykład chwilowo opuszczone emocjonalnie w związku z chorobą lub niepełnosprawnością brata czy siostry. Zdarza się także, że zachowania konfliktowe wykazują przeciętne dzieci ze szczególnie uzdolnionego rodzeństwa, zazdrosne o brak zainteresowania sobą. Rolą rodziców lub opiekunów jest dyskretna obserwacja zarówno powodów, przebiegu, jak i finałów konfliktów pomiędzy rodzeństwem. Trzeba bowiem stwierdzić, czy są one zdrowe i rozwojowe, czy szkodliwe i destrukcyjne dla dzieci.
Kiedy reagować?
Granicą konfliktu pomiędzy rodzeństwem wymagającą natychmiastowej reakcji dorosłego jest krzywda psychiczna lub fizyczna któregokolwiek z dzieci. Jeżeli jedno z nich używa przemocy fizycznej, natychmiast należy zainterweniować, a następnie stwierdzić, co się wydarza w psychice krzywdziciela. Być może przemoc została podpatrzona w przedszkolu lub szkole i sam agresor był na przykład bity. Warto wówczas nauczyć dziecko zgłaszać własną krzywdę, a przede wszystkim uświadomić mu, jak bardzo krzywdzi innych, używając siły.
Reakcji wymaga również przemoc werbalna pomiędzy dziećmi: krzyki, wyzwiska, obraźliwe stwierdzenia. Agresja słowna to przejaw słabości i lęku, które wymagają wyjaśnienia i korekty. Nie pozostawiajmy dzieci samych sobie, kiedy pojawiają się łzy w trakcie lub po kłótni.
Rodzic musi wyjaśnić przyczynę konfliktu, zaradzić mu i razem z dziećmi poszukać rozwiązań. Ingerencja dorosłych w konflikty pomiędzy rodzeństwem musi być zrównoważona, to znaczy proporcja działań naprawczych i szacunku dla granic dziecięcych relacji nie powinna zostać zachwiana. Korygujemy relację, ale nie przejmujemy autorytarnie władzy, niszcząc więź pomiędzy dziećmi.
Inspirowane: Rodziceidzieci.com – zaburzenia zachowania